Uzun ve ağır yolculuk
Eserinde, Deli Yunus, Kunt, Kinova, Jilet, Cingöz, Fırlama, Gül gibi karakterlerin tümüyle sokakta tanıştırıyor bize yazar. Ama bu kez tanık olduğumuz başka bir sokak. İnşaat alanlarından arta kalmış duvar dipleri, caddelerin altına döşenen beton borular, mağazaların klima çıkışları size neyi hatırlatıyor? Sözkonusu yerleri onlarca çocuk-gencin mekan edinmesi bizi şaşırtmıyor. “Tinerci” çocuklar bu kez de edebiyatın öznesi olarak çıkıyorlar karşımıza. Bir birinci tekil kişi anlatıyor onları bizlere. Yani baş kahraman Jilet Sinan. Ara ara da üçüncü tekil kişi giriyor araya. Jilet’le lunaparkta tanışıyoruz ilkin. O da bizi alıp, en yakın arkadaşı Kunt’a götürüyor, ardından da diğerleri geliyor. Sonra onların teker teker iç dünyalarına doğru yolculuk yapıyoruz. Ancak bu yolculuğun çok uzun olduğunu söylemekte yarar var. Uzunluğu ağırlığından. Zira Kıvılcım, edebiyatın gerçeği iyice yoğurup, rengini alabildiğine parlattığı ayrıntılarda oyalanmamıza izin vermiyor. Zaman ve mekan arasındaki mesafeyi de açmıyor. Her şey şimdiki zamanda ve mekanda yanı başımızda olup bitiyor. Ağırlığı da bu yüzde. Evden adımımızı dışarı atıp rotayı kentin diplerine çevirdiğimizde onlarla karşılaşabiliriz. Dipler derken yanlış anlaşılmasın, en geniş ve işlek caddelerin ortasında gözümüzün içine kadar giriyorlar elbette. Ama görmüyoruz yine de. Sadece bir görüntü, hatta ve hatta karmaşanın basit bir dekoru ve ayrıntısı olduklarını kim söyledi bize? Bu imajı biz mi yarattık? Düşündüklerini, hissettiklerini, hayal kurduklarını, bizim önemli bir parçamız olduklarını biliyor muyduk? Kriminalize edildikleri için tanışmaya bir türlü yanaşmadığımız, kentin öteki yüzünün insanlarının dünyasıyla tanıştıran yazar, anlattığı yaşamlara bizi de ortak ediyor.
Ötekileri de aşan ötekiler
Zira şehir, mekanlar ve olaylar çok tanıdık. Ancak uçların arası oldukça açık. Ötekileri de aşan ötekiler bu kez söz konusu olanlar. Istrati’nin, Tarık Dursun K.’nın karakterlerinin 21.yüzyılın İstanbul’daki halleri de diyebiliriz tanık olduklarımıza. Ama bu kez kayboldukları yerin öncesi ve sonrasını bilmiyorlar. Aralarındaki önemli farklardan biri olarak gösterebiliriz bunu. Şöyle ki, Kıvılcım daha doğuştan kaybettirilenleri tema olarak yerleştirmiş kitabına. Onların öykülerinden roman yapmış. Belki de, K’nın ve Istrati’nin dile getirdiği yaşamların bugüne gelmiş sosyolojik betimlemesiyle karşı karşıyayız. Kapitalizmin bugün geldiği aşamada, ötekileştirdiği ve daha da yoksullaştırdığı özneyle yani. Romanda tanık olduğumuz yaşamlar ise oldukça sert. Sert demek yetmez elbette. Sokağın adaletsizliği de diyemeyiz buna. Zira sokakta olup biten tüm olumsuzlukların, kendini korumaya almış insanların acımasızlığına ve korkaklığına bir kanıt oluşturduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Dışarda sık karşılaşıp göremediğimiz ama, kitapta yakınlık kurduğumuz, Fırlama, Jilet, Kunt, Kinova, Cingöz’ün yaşadıklarına yaptığımız tanıklık da bunu fazlasıyla kanıtlıyor. Gazetelerin üçüncü sayfalarının daha da genişleyip, sayfalarca drama tanıklık etmek de denilebilir buna. Ama bunun yetersiz ve eksik bir tanımlama olacak. Şöyle bir soru sorabiliriz; yapıttaki karakterler hangi yaşamları yansıtıyor?
Kunt’un, Jilet’in, Cingöz’ün, Fırlama’nın temsil ettiği kesimler olduğunu, bunun da romanın başka bir alt metni olduğunu belirtmekte yarar var. Zira tanıştığımız karakterler bizi alıp ülkenin sosyolojik tarihinde gezindiriyor; “Mecburi göçmeniz. Yerleşemiyor, sokaklara sığamıyoruz. Hayatımız bir balkondan ötekine köşe kapmaca. Vakti gelince iplerden toplanıyor, sepetlerle bayram gezilerine, günlük alışverişlere çıkarılıyoruz. Büyüklerimizin aklına şehri ziyaret düşmeyegörsün, piyango bize vuruyor. Eskişehir, İzmit, Bursa... İkinci bir emre kadar cümlemizin topu atılıyor, memleketin mutena köşelerine sürülüyoruz...”
Mademki belalılar topluyor parsayı...
Daha çok Jilet’in peşine takılarak takip ettiğimiz romanda, bir İstanbul turuna çıkıyoruz. “Kabuklarımızdan zorla çıkardılar bizi. Başımıza kaka kaka dünyanın düz değil yuvarlak olduğunu öğrettiler” diyen Jilet, şöyle devam ediyor; “Belalıydık bundan böyle. Mademki belalılar topluyordu parsayı, defterini dürecektik topunun. Av köpekleriydik. Geceleri köşelerde mazın (zengin, paralı kimse) adam bekledik. Cüzdanı vermedi mi acımadık, apandistini aldık. Yakalanınca polis dövemeden, jiletle kolumuzu bacağımızı kestik, façamızı kendimiz attık.” Jilet’in bizimle konuşmayı kestiği noktalarda, anlatmaya başlayan üçüncü kişiyle ise biraz daha yakınlaşıyoruz olaylara. “Gül, Jilet Sinan’ı Özgürlük Meydanı’nda soğuğun ortasında bulduğu o akşamdan beri ilk kez delice korktu. Jilet’in yüzü, sırtı ve kolunun altı kadar kullandığı kelimeler de sokakta aldığı darbelerin izini taşıyordu. Sokağın cehennemi günlerinden yorgun düşen Gül’ün omuzları çöktü. Parkta yaşlı gözlerle ölümü bekleyen gazinin göğsündeki onur madalyası kir, babası vitrindeki koket bebeği alamadığı için ağlayan çocuğun melül bakışları ve sokağın delisinin kekeme cümleleri Gül’ün üstüne iğneleniyordu. Ağırlaştıkça ağırlaştı Gül. Sokakta yaşam sadece kir, pas ve açlıkla değil, şiddet ve ölümle de sırt sırta, diye düşündü. Şiddet, sokaktakilerin elinde iskambil kağıtlarıydı.”
Sokakta yaşayan ve yaşayanlarla ilgili duyduğumuz, tanık olduğumuz bölük pörçük hikayeler, bir edebiyat eseri olarak karşımıza çıkarken aynı zamanda sosyolojik gerçekliği de birebir yansıtıyor. Böylelikle de uçları bir çok esere alt yapı oluşturacak zeminlere doğru uzanıyor. Zira sokaktaki yaşamların biçimleri egemen söylem tarafından tümüyle kriminal olaylar olarak yansıtıldığından, edebiyat bunu kırarak önemli bir yalanı da açığa çıkarmış oluyor. Jilet Sinan’da ise bu fazlasıyla var.
JİLET SİNAN, Gönül Kıvılcım, Ayrıntı Yayınları
0 yorum:
Yorum Gönder