“Şiddete evet ya da hayır demek üzerine uzun uzun tartışmaya gerek yok. […] Şiddet vardır, kendi kendini meşrulaştırmaktadır, çünkü kapitalist üretim tarzının alçalttığı ve alaya aldıklarının mantıki ifade tarzıdır.” Doğrudan Eylem, Komünist Bir Proje İçin, Mart 1982.
Epigraf, okuyucuda ilk bakışta Isabelle Sommier’in mercek altına aldığı dönemin tarihsel koşulları içerisinde devrimci şiddeti meşrulaştırdığı izlenimi uyandırabilir. Ancak yazar, çalışması boyunca bir denge tutturma kaygısı gütse de vardığı yer tam aksi yönde. Kötü niyetli olduğumuzdandır belki ama 12 Eylül’ü yargılayacağını umduğumuz ancak Türkiye solunu mahkûm ederken bulduğumuz meşhur iddianamenin ardından gelen süreçte bir yandan Halil Berktay’ın 77’ 1 Mayıs’ının hesabını solculara kesmesi diğer yandan Birikim’in Silah/la Mücadele dosyasıyla Türkiye solunun geçmişini bugününden koparma ve yeni olana bu geçmişi karalamak yoluyla açılma gayreti hafızamızda bu kadar taze olunca, incelemeye koyulduğumuz kitabın zamanlamasıyla ilgili de şüphelenmeye başladık. Tabi Ömer Laçiner’in kitaba yazdığı önsöz de işin tuzu biberi oldu. Laçiner’in teşhis ettiği gibi, çalışmanın önüne koyduğu ödev, 68’in “masum öğrenci hareketleri” ile 70’lerin “eli kanlı devrimci örgütleri” arasına bir uçurum koyan hâkim tarihyazımı geleneğini reddederek iki dönem arasında bir sürekliliğin olduğunu ve devrimci şiddeti yöntem olarak benimseyen sol örgütlerin ancak çoğunluğun desteğinden aldığı onayla varolabileceklerini gözler önüne sermek. Elbette Laçiner’in ilgilendiği mesele bu değil, aradığı daha çok “devrim” ve “devrimci” kavramlarının şiddet ve silahla olan ilişkisine yönelik “kökten” bir sorgulama. Biz ise öncelikle Sommier’in önüne koyduğu hedefi layıkıyla yerine getirip getirmediğini irdeleyeceğiz. Ardından “Silahlara Veda” bölümüyle Laçiner’in ekmeğine yağ sürdüğünü düşündüğümüz unsurlara dikkat çekeceğiz ve çubuğu tersine bükmek için, bu kısa yazının izin verdiği ölçüde zemini kaydırmaya çalışacağız.
Sommier kitabın daha giriş bölümünde kısaca sözünü ettiğimiz, 68’ dönemini 70’lerin silahlı mücadele deneyimlerinden kopararak bu mücadelelerin failleri olan devrimci örgütlerin şiddet tercihlerini anlaşılmaz, kendi ifadesiyle “irrasyonel bir sapkınlık” olarak yansıtan tarihyazımı geleneğini eleştiriye tabi tutuyor. Ona göre toplumsal hareketlerin analizinin şiddetin analizinden koparılması, meselenin kolektif eylem boyutunu hasıraltı ettiği gibi 70’li yıllardaki radikalleşme mekanizmalarının incelenmesinin önüne de taş koymakta. Bu nedenle bahsi geçen yılların “iyi” 60’lar ile “kötü” 70’ler olarak dönemselleştirilmesine ve “Mayıs”ın kurtarılması adına “aşırı solcu”luğu dışlama gayretine karşı bu yıllar arasındaki bağları açığa çıkarmak gerekiyor (s. 23-24). Bu uğurda Sommier hareketler döngüsü kavramını temele alarak İtalya, Fransa, Almanya, Japonya ve Amerika örnekleriyle bu yılların tarihini yeniden yazmaya girişiyor. Kavramın önemi sürecin geleneksel tarihyazımsal aktarımında karşımıza çıkan kırılma ve çatlakları, sözü edilen döngüyü oluşturan beş unsurla (çatışmanın yaygınlaşması, coğrafi ve toplumsal olarak yayılması, kendiliğinden eylemlerin yanı sıra yeni örgütlerin ortaya çıkışı, dünyaya dair yeni yorumların ve ideolojilerin doğuşu, eylem yelpazesinin genişlemesi) ve döngüyü izleyen üç evrenin (isyanın yükselişi, eylemlerin radikalleşmesi ve düşüş evresi) çözümlemesiyle giderilebilecek olmasından geliyor (s. 26).
Bu analizin bütün aşamalarına burada değinmemiz mümkün değil. Ancak bir hususun da kısaca üzerinde durmakta fayda var. Sommier’in 60’lardan 70’lere taşan protestoların radikalleşerek silahlı mücadele formlarına evrilmelerinde de düşüşe geçmelerinde de bizzat devletin baskı ve zor aygıtlarının ve devlet destekli faşist odakların oynadığı rolü ayrıntılarıyla gözler önüne sermesi. 2 Haziran 1967’de İran Şahı’nın Almanya’yı ziyaretine karşı düzenlenen protesto gösterilerinde Benno Ohnesorg’un polislerce katledilmesi, İtalya’da 12 Aralık 1969’da Piazza Fontana bankasına düzenlenen bombalı saldırı, sol hareketlerin radikalleşmesi noktasında baskı aygıtının üstlendiği işlevi göstermek adına Sommier’in kullandığı ve bizim de aşina olduğumuz örneklerden (daha fazlası için bkz. 56-63). Düşüş evresinde baskı aygıtının “antiterörist politikalar” adı altında hangi kılıklara girdiğini görmek içinse “Bir Döngünün Sonu” başlıklı bölüme odaklanmak gerekiyor. Bu gereklilik, döneme özgü silahlı mücadele pratiğinin düşüşünü ısrarla pratiğin kendi iç dinamiklerinde arayanlar için bir reçete olarak da okunabilir.
Netice itibariyle Sommiers’in sorunsallaştırdığı şeyi çalışma boyunca layıkıyla tartıştığını ve silahlı mücadele olgusunu odaklandığı zaman ve mekân itibariyle olabildiğince geniş bir çerçevede ve tarafsızlığını zedeleyecek bir manipülasyona kapılmadan ele aldığını söyleyebiliriz. Ancak “Silahlara Veda” bölümünde kulak verdiği birincil tanıklıkların da Laçiner’in asıl niyetine hizmet ettiğini söyleyelim. Doğrudan Eylem militanlarından Nathalie Ménigon’un, “Mücadele ettiğimiz koşullar geride kalmıştır… Silahlı mücadele macerası bizim için tamamlanmıştır.” ya da yoldaşı Schleicher’in “Aradan yirmi yıl geçtikten sonra, bizim savunduğumuz hipotezin çöktüğünü saptamak şarttır. [D]evrimci hareketin ve toplumsal hareketin bizi haksız çıkardığını kabul etmek gerekir.” (s. 117-120) türünden sözleri devrimin silahla olan ilişkisine yönelik “kökten” bir sorgulama için tehlikeli referans noktaları oluşturabilir. Bu nedenle biz, böylesi bir sorgulama tuzağına düşmemek için bu ifadelerin arkasından dolanmayı ve “devrimci şiddet”in doruğuna çıktığı tarihsel momenti Benjamin’in meşhur sözleriyle birlikte anmayı tercih ediyoruz: “Ezilenlerin geleneği, bize içinde yaşadığımız ‘olağanüstü hal’in gerçekte kural olduğunu öğretir. Yapmamız gereken, bu duruma uygun düşecek bir tarih kavramına ulaşmaktır. O zaman gerçek anlamda olağanüstü halin oluşturulması, gözümüzde bir görev niteliğiyle belirecektir; böylece de faşizme karşı yürütü¬len kavgadaki konumumuz, daha iyi bir konum olacaktır.”
0 yorum:
Yorum Gönder